Sprinkler (yağmurlama) sisteminin amacı; yangına erken tepki verilmesinin sağlanması ve yangının kontrol altına alınması ve söndürülmesi için belirli bir süre içerisinde tasarım alanı üzerine belirlenen miktarda suyun boşaltılmasıdır.
Sprinkler sistemi; sprinkler başlıkları, borular, bağlantı parçaları ve askılar, tesisat kontrol vanaları, alarm zilleri, akış göstergeleri, yangın pompaları gibi elemanlardan meydana gelir.
Sprinkler sistemi çalıştığında bina içindekilere alarm verilmesi gibi çeşitli acil durum fonksiyonlarını da aktif hâle getirebilir.
Türkiye’de yangın söndürme sistemleriyle ilgili yasal mevzuatımız “Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik” dir. Sprinkler sistemleri ve sprinkler sistemi kurulumunun zorunlu olduğu mahaller yönetmeliğimizde tariflenmiş, tasarımın TS EN 12845 standardına göre yapılması gerekliliği belirtilmiştir.
Bunun yanı sıra, yönetmeliğimizde yer alan “Tasarımcılar tarafından, bu Yönetmelikte hakkında yeterli hüküm bulunmayan hususlarda ve metro, marina, helikopter pisti, tünel, stadyum, havalimanı ve benzeri kullanım alanlarının yangından korunmasında Türk Standartları, bu standartların olmaması hâlinde ise Avrupa Standartları esas alınır. Türk veya Avrupa standartlarında düzenlenmeyen hususlarda, uluslararası geçerliliği kabul edilen standartlar da kullanılabilir.” maddesi uyarınca gerekli görülmesi halinde sprinkler sistemi tasarımında uluslararası alanda kabul görmüş standartlar dikkate alınabilir.
Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de kabul gören Amerikan NFPA 13 standardının sistem tasarımında sıklıkla kullanıldığını bir çok projede görmekteyiz. Standardın güvenilir, kanıtlanmış, çok geniş kapsamlı test verilerine dayanıyor olması bu durumun başlıca nedenlerinden olarak görülebilir.
Sprinkler sistemi tasarımında en önemli adım tasarım yoğunluğu ve operasyon alanının, bir başka deyişle tasarım kriterlerinin belirlenmesidir. Tasarım kriterlerinin belirlenebilmesi için öncelikle korunacak mahalin tehlike sınıfı belirlenir.
Aşağıda görüleceği üzere standartlar arasında binaların tehlike sınıflandırması ve tasarım kriterleri açısından farklılıklar söz konusudur.
| Bina veya Mahal | TS EN 12845 | NFPA 13 |
| Hastaneler | Orta Tehlike G.1 | Düşük Tehlike |
| Oteller | Orta Tehlike G.1 | Düşük Tehlike |
| Kütüphaneler | Orta Tehlike G.1 | Düşük Tehlike |
| Restoranlar | Orta Tehlike G.1 | Düşük Tehlike |
| Okullar | Orta Tehlike G.1 | Düşük Tehlike |
| Ofisler | Orta Tehlike G.1 | Düşük Tehlike |
| Otoparklar | Orta Tehlike G.2 | Orta Tehlike G.1 |
| Tesisat Odaları | Orta Tehlike G.3 | Orta Tehlike G.1 |
| Sinema ve Tiyatrolar | Orta Tehlike G.4 | Düşük Tehlike |
| Alışveriş Merkezleri | Orta Tehlike G.3 | Orta Tehlike G.2 |
| Tehlike Sınıfı | Yönetmelik/TS EN 12845 | NFPA 13 | ||
| Tasarım Yoğunluğu / Operasyon Alanı | Tasarım Yoğunluğu / Operasyon Alanı | |||
| lt/dk-m2 | m2 | lt/dk-m2 | m2 | |
| Düşük Tehlike Sınıfı | 2,5 | 84 | 4,1 | 139 |
| Orta Tehlike Sınıfı G.1 | 5,0 | 72 | 6,1 | 139 |
| Orta Tehlike Sınıfı G.2 | 5,0 | 144 | 8,1 | 139 |
| Orta Tehlike Sınıfı G.3 | 5,0 | 216 | – | – |
| Orta Tehlike Sınıfı G.4 | 5,0 | 360 | – | – |
| Yüksek Tehlike İmalat G.1 | 7,7 | 260 | 12,2 | 232 |
| Yüksek Tehlike İmalat G.2 | 10,0 | 260 | 16.3 | 232 |
| Yüksek Tehlike İmalat G.3 | 12,5 | 260 | – | – |
| Yüksek Tehlike İmalat G.4 | Baskın Sistemler kullanılır | – | – | |
Sprinkler sistemi tasarımında izlenmesi gereken adımlar sırasıyla;
- tehlike sınıfının belirlenmesi
- sistem tipinin seçilmesi
- su ihtiyacının belirlenmesi
- sprinkler tiplerinin belirlenmesi
- borulama esaslarının belirlenmesi
- hidrolik analizin yapılması
- boru aksılama detaylarının belirlenmesi
Sprinkler sistemleri aşağıdaki şekilde gruplara ayrılmaktadır.
- Islak Borulu Sprinkler Sistemleri
- Kuru Borulu Sprinkler Sistemleri
- Ön Tepkili (Preaction) Sprinkler Sistemleri
- Kilitlemesiz
- Tek kililemeli
- Çift kilitlemeli
- Baskın (Deluge) Sprinkler Sistemleri
Sprinkler tipi belirlenirken;
- binanın kullanım amacı
- iklim koşulları
- binaya özel koşullar
belirleyici unsurlar olarak dikkate alınmalıdır.
Sprinkler Sistemlerinde Yapılan Hatalar
- Tasarım kriterlerinin yanlış belirlenmesi, bu bağlantıda su ihtiyacının yanlış tayini ve yanlış sprinkler seçimi
- Su deposunda yeterli miktarda suyun bulunmaması, yangın hattı için ayrılan suyun başka amaçlarla kullanılması
- Yangın pompalarının dizel motorlu olması durumunda, yakıt tankının boş olması veya tankta yetersiz seviyede yakıt bulunması
- Sprinkler başlıklarının tasarım kriterlerine uygun montaj edilmemeleri
- Mahalde sprinkler başlıklarından akacak suya engel teşkil edecek ekipman veya yapısal elemanların dikkate alınmaması
- Tesisatın sağlam bir şekilde sabitlenmemesi
- Standartlara uygun olmayan sabitleme elemanlarının kullanımı
- Tesisatta hatalı imalatlar (kaynak esnasında vb)
- Tesisatın testlere tabi tutulmaması (akış testleri vs)
- Depreme karşı tesisatta sismik askılama önlemlerinin alınmaması
- Bakım kontrollerinin yapılmaması,
- Pompa odasındaki veya tesisattaki kontrol vanalarının olması gereken pozisyonda (açık/kapalı) olmamaları
- Yangın pompalarının periyodik olarak çalıştırılmamaları